Het maken van een herbarium is een activiteit die we vroeger allemaal hebben gedaan op de basisschool of middelbare school. Als kind een herbarium maken was of een leuk knutselwerkje, of een moetje tijdens biologie.

Maar wist je dat het maken van een eigen herbarium ontzettend leuk en ook nog eens heel leerzaam is?
Wij zijn al een tijd fan. Een deel van ons team is zelfs al gestart met een eigen herbarium maken. Mooie, bijzondere bloemen en planten drogen om er nog jaren naar te kunnen kijken en ervan te kunnen genieten.

In dit artikel laten we je zien hoe ook jij in een aantal eenvoudige stappen zo'n mooi herbarium kunt maken. Wellicht leuk om samen met de (klein)kinderen te doen?

Wat is een herbarium nu precies?

Herbarium-in-oud-boek

Mocht je nu denken: een herbarium, waar hebben ze het toch over? Hierbij een kleine uitleg over wat een herbarium nu precies is.
Eigenlijk is een herbarium niets meer dan een verzameling gedroogde planten en bloemen. Wat een herbarium echter bijzonder maakt, is dat er bij iedere plant specifieke gegevens genoteerd worden. Zo wordt er doorgaans bij vermeld met welke plant men te maken heeft (zowel de botanische als de regionale naam wordt vermeld), waar deze plant geplukt is, de datum van het plukken en de naam van de verzamelaar.

Een herbarium bestaat niet zomaar uit losse, gedroogde planten, want deze planten worden op speciaal papier vastgehecht. Hierdoor kun je op een gegeven moment gemakkelijk je verzameling doorbladeren.

Een herbarium wordt regelmatig gebruikt voor onder andere onderzoeken naar de aanwezigheid van bepaalde planten in een gebied.

Het herkennen van een gedroogde plant in een herbarium vraagt over het algemeen wat kennis. De gedroogde versie ziet er immers heel anders uit dan de levende versie. Het zijn vooral de kleuren die tijdens het drogen verloren kunnen gaan. Het is om die reden handig om voldoende informatie bij de plant in het herbarium te zetten.

Voor de hobbyist is het ook leuk om planten en bloemen van speciale gelegenheden te drogen en te bewaren. Noteer hier de speciale gebeurtenis bij en je zult de plant altijd kunnen bekijken. Op die manier wordt een herbarium een soort dagboek.

Stap voor stap een herbarium maken

Om ervoor te zorgen dat jij straks een eigen herbarium hebt waar je nog lang van kunt genieten, laten we je hieronder precies zien hoe je zo'n herbarium maakt.
In 5 stappen ben jij verzekerd van een leuk boekwerk waar  je trots op kunt zijn! Een herbarium maken gaat nu echt beginnen.

Stap 1: Het verzamelen van de planten

Bloemen-plukken

Het is natuurlijk leuk om iedere mooie plant die je tegenkomt op te nemen in jouw herbarium. Let er echter wel op dat er in Nederland een aantal beschermde plantensoorten zijn waarvan het zeker niet op prijs wordt gesteld wanneer je deze plukt om ze te drogen.

Daarnaast is het altijd belangrijk om goed rond te kijken of er meerdere planten staan van de soort die jij wilt verzamelen. Wanneer er inderdaad voldoende planten aanwezig zijn, dan mag je de plant plukken en meenemen (mits het dus geen beschermde plant is). Let er wel op dat bloemen en planten plukken in natuurgebieden of parken niet overal is toegestaan. Om zeker te weten dat je in een gebied planten mag plukken, kun je contact opnemen met de beheerder van het gebied.

Zorg ervoor dat wanneer je de plant plukt, je niet de gehele wortel meeneemt. Het laten zitten van de wortel geeft de plant namelijk de mogelijkheid om weer uit te groeien tot een nieuwe plant.
Het is verstandig (en vooral ook leuk) om een aantal gegevens te noteren wanneer je een plant geplukt hebt:

  • De datum van plukken;
  • Waar je de plant geplukt hebt (de specifieke plaats);
  • Eventuele bijzonderheden die je tijdens het plukken opgevallen zijn.

Het noteren en bewaren van deze gegevens zorgt ervoor dat je in je herbarium voldoende, specifieke informatie bij de plant kunt noteren. Zo kun je je weer precies herinneren waar en wanneer je de plant geplukt hebt.

Tip: Om er zeker van te zijn dat je de planten mag plukken, kun je natuurlijk het beste uit je eigen tuin plukken. Je bontgekleurde border of planten uit een natuurlijke tuin zijn hier uitermate geschikt voor. Het geeft je daarbij ook de kans om de techniek eerst uit te proberen zonder dat daar planten uit de natuur voor gebruikt worden.

Stap 2: Bewaren van de plant na de pluk

Vers-geplukte-bloemen

Wanneer je de plant hebt geplukt zul je niet altijd in de gelegenheid zijn om deze direct te laten drogen. Het kan zijn dat je zelfs nog een flinke wandeling door de omgeving voor de boeg hebt en het liefst nog meer planten wilt gaan verzamelen.

Neem daarom altijd een plastic zak mee. In deze zak kun je de geplukte planten zolang bewaren en ze op deze manier beschermen tegen uitdroging. Uiteindelijk wil je de plant natuurlijk laten drogen, maar hier gebruiken we een andere tactiek voor. Wanneer de plant uit zichzelf droogt, zul je geen mooie gedroogde plant voor in je herbarium krijgen en zullen vooral de kleuren en de vorm van de plant verloren gaan.

Wees tijdens het vervoeren van de geplukte planten altijd voorzichtig. Het zou natuurlijk jammer zijn wanneer er een blad of een stuk van de steel afbreekt.

Stap 3: Het drogen van de plant

Bak-met-gedroogde-bladeren

Je bent thuisgekomen met prachtige planten die de reis hebben overleefd. Het is belangrijk om nu zo snel mogelijk aan het droogproces te beginnen. Dit om het natuurlijke droogproces van de plant voor te zijn.

Het laten indrogen van planten voor in een herbarium kan het best gebeuren door gebruik te maken van een plantenpers. Je kunt zo'n speciale pers kopen, maar het ook gemakkelijk om er zelf een te maken.

Benodigdheden om een eigen plantenpers te maken:

  • Oude kranten;
  • Stukken karton;
  • Twee stevige planken van bijvoorbeeld hout of ijzer;
  • Kleine spanbanden.

De eerste stap is het inleggen van de planten tussen de kranten. Zorg ervoor dat de plant er netjes bijligt en dat er geen bloemblaadjes dubbelgevouwen worden. Vervolgens leg je tussen iedere ingelegde plant een stuk karton.

Wanneer je een stapel van planten, kranten en karton hebt, leg je deze stapel tussen de twee stevige planken. Zorg ervoor dat het geheel netjes recht ligt zodat de bloemen op de juiste manier kunnen drogen. Vervolgens draai je de pers aan door de spanbanden om de bundel te spannen en strak aan te trekken.

Je kunt de pers boven een warmtebron leggen zodat het drogen kan beginnen. De buisjes in het karton voeren het vocht van de planten af.

Extra tip: Het drogen kan ook door de planten in kranten te leggen en hier boeken op te leggen. Let er dan wel op dat je de kranten in de gaten houdt en vervangt wanneer ze te vochtig worden. Doe je dit niet, dan kan er schimmel op de planten ontstaan. Zonde!

Stap 4: Het herbarium maken

Herbarium maken

Wanneer de planten helemaal droog zijn kun je ze eindelijk in je herbarium plakken. Met helemaal droog bedoelen we ook écht helemaal droog. Wanneer een plant nog iets vochtig is, bestaat de kans dat deze in je herbarium gaat schimmelen en dat wil je natuurlijk niet.

Voor het herbarium maken we gebruik van dik papier. Hier blijven je planten beter op zitten en behoudt alles zijn vorm.
Het vastzetten van de gedroogde planten op het papier van je herbarium doe je door middel van tape op textielbasis. Het is natuurlijk het mooiste wanneer je voor doorzichtig tape gaat, waar je dunne strookjes van gebruikt. Op deze manier valt het plakwerk niet zo op.

Wanneer de plant is ingeplakt komt de informatie van pas die je tijdens het plukken hebt genoteerd. Deze informatie schrijf je nu bij iedere plant op, zodat je niet meer vergeet welke plant het is.

Stap 5: Het bewaren van je herbarium

Herbarium bewaren

Ondanks dat je planten gedroogd zijn, blijven ze gevoelig voor verschillen in luchtvochtigheid. Het is aan te raden je herbarium te bewaren bij een luchtvochtigheid die tussen de 40% en 70% zit. Een luchtvochtigheid boven of onder deze percentages maakt het of te vochtig (wat schimmel kan veroorzaken), of te droog (waardoor de gedroogde planten knisperig kunnen worden).
De luchtvochtigheid van de ruimte waarin je je herbarium bewaart, kan gemeten worden met een zogenaamde hygrometer. Op zo'n meter kun je eenvoudig aflezen wat de luchtvochtigheid in de kamer is. Deze luchtvochtigheid wordt met procenten aangegeven.

Gelukkig voor ons is de ideale luchtvochtigheid voor een herbarium nagenoeg hetzelfde als die voor ons mensen. De ideale luchtvochtigheid in huis voor mensen ligt namelijk tussen de 40% en de 60%. Een ideale omgeving voor je herbarium is dus ook een ideale omgeving voor jou!

Een herbarium maken kun dus al in 5 stappen! Het is voor de kwaliteit van het herbarium vooral belangrijk dat je stap 3 en 5 goed uitvoert. Als je die stappen goed doet, kun je nog jaren van je herbarium genieten!

Daarnaast is het natuurlijk van belang dat je tijdens het verzamelen altijd goed oplet of je de plant wel mag plukken. En als het mag is het belangrijk of er wel voldoende planten in de omgeving staan. Op die manier houd je de natuur in stand terwijl je planten plukt voor je herbarium.

Heb jij nog tips om een herbarium maken goed te laten verlopen?
Laat het ons en andere lezers weten in de reacties hieronder!