Uien Planten

De ui is niet weg te denken uit de Nederlandse keuken. Wanneer je een moestuin begint, is het leuk om zo veel mogelijk zelf te kunnen planten. Ook de ui mag in de moestuin natuurlijk niet vergeten worden! Uien planten in de moestuin is geen ingewikkelde klus, maar we leggen het toch graag aan je uit. Zo plant jij straks uien als de beste.

Zonder uien te tappen! Een oud-Nederlands spreekwoord luidt: eene ui tappen. Dit betekent ‘eene aardigheid ten beste geven, waarom men lachen moet'. In hedendaags Nederlands zouden dit vertalen als: moppen vertellen. Te vinden in het boek Nederlandsche Spreekwoorden, Spreekwijzen, Uitdrukkingen en Gezegden van F.A. Stoett (1923-1925).

Uien Planten: De ui, look, (a)juin of toch siepels?

Oh, wat worden wij toch blij van de ui. Het is een favoriet onder de smaakmakers voor onze gerechten en niet weg te denken uit de keuken. Vooral in combinatie met knoflook is het een topper.
Voordat je de mouwen opstroopt en aan de slag gaat met het planten van uien in je moestuin, willen we je meenemen in de wereld van de ui. Zo zul je straks toch iets anders naar de uien kijken.

De geschiedenis van de ui

De ui (Allium cepa) is een plant uit de lookfamilie en is volgens de officiële richtlijnen een groente. Deze bijzondere groente komt al eeuwen voor in onze keuken en de eerste vermelding ervan is terug te leiden tot 3000 v.Chr.

In die tijd en de jaren erna werd geloofd dat de ui de fysieke kracht bevorderde en hielp om bepaalde ziekten te voorkomen. Wanneer iemand overleed werden er in zijn graftombe uien gelegd. Zij zouden zowel als voedsel als medicijn dienen tijdens de reis naar het hiernamaals.

In Europa kwam de ui pas later in opkomst en men denkt dat de ui zo rond de 13e eeuw vaste voet aan de grond kreeg in dit deel van de wereld. De ui is in Nederland bekend onder veel verschillende dialecten en wordt daarom ook wel (a)juin, look of siepel genoemd. Sindsdien is deze groente niet meer uit onze keukens verdwenen.

Eigenschappen van de ui

De ui is een bolgewas en is verwant aan onder andere de knoflook, prei en bieslook. Net als de andere bolgewassen slaat de ui voedsel op in een bol en kan hij zo goed de winter overleven. Uien behoren tot de eerste gewassen die in de vroege lente boven de grond komen.

Er zijn verschillende soorten uien en ze zijn allemaal anders qua smaak. Zo kun je de rode ui vaak prima rauw eten, maar is de witte ui hier echt te scherp voor. Deze laatste kun je daarom beter even kort fruiten. Bij verhitting wordt de ui namelijk wat zoeter.

Daarnaast is een belangrijke eigenschap natuurlijk de tranen die over je wangen biggelen tijdens het snijden van de ui. Dit heeft te maken met bepaalde stoffen die tijdens het snijden van de ui vrij komen. Deze stoffen irriteren de ogen en laten je huilen. Tips om deze tranen te voorkomen is het schillen van een ui onder water of het bewaren van de uien in de koelkast.

Uien planten in de moestuin

Bij het uien planten in de moestuin heb je de keuze tussen veel verschillende soorten uien. Bepaal van tevoren welk soort ui je wilt planten en laat je eventueel in het tuincentrum informeren over eventuele bijzonderheden die bij jouw ui komen kijken.

Voor het planten van de ui heb je de keuze tussen verschillende teeltmethoden. De twee bekendste methoden zijn die van de plantui en de zaaiui. We zullen deze teeltmethoden dan ook in dit artikel verder uiteenzetten.

Plantui of zaaiui?

Wanneer je uien wilt planten in je eigen moestuin kun je kiezen tussen plantuien en zaaiuien. Er bestaat nogal wat verwarring rond deze termen en je komt vaak de vraag tegen wat het verschil is tussen een plantui en een zaaiui.

Om te beginnen is het niet het soort ui dat verschilt, maar is het de teeltmethode die anders is. Bij een zaaiui zaai je namelijk het zaadje in het voorjaar en oogst je de ui na een half jaar. Deze uien worden ook wel zomeruien genoemd.

Wanneer je een plantui neemt, dan zaai je eerst de ui en oogst deze wanneer deze nog klein is. Vervolgens laat je de plantui overwinteren en plant je hem in het voorjaar weer. Tijdens dit tweede jaar van de plantui ontwikkeld hij zich tot een ui voor de consumptie.

De zaaiuien worden in augustus/september geoogst en de plantuien kunnen in hun tweede jaar al in juni geoogst worden. Voor de grootschalige teelt betekent dit dat de plantuien eerder geoogst en zodoende eerder verkocht kunnen worden dan de zaaiuien.

Een zaaiui planten in de moestuin

Uien planten in de moestuin is een goede optie aangezien uien het op bijna iedere grondsoort goed doen. Alleen bij zure gronden of zandgronden is het aan te raden wat extra kalk aan de bodem toe te voegen. Verder is het belangrijk dat de grond altijd goed bemest is. Pas daarbij wel op met stalmest, deze mestsoort kan de uienvlieg aantrekken.

Je kunt de uien zaaien vanaf ongeveer eind februari tot begin april. Houd nog wel rekening met eventueel grondvorst. Voor zaaiuien zaai je in rijen. Tussen de verschillende zaadjes moet je een ruimte van ongeveer 5 tot 7 centimeter aanhouden. Tussen de verschillende rijen houd je een afstand aan van 25 centimeter. Wanneer je op deze manier plant heeft de ui voldoende ruimte om te groeien. Qua diepte raden we zo'n 2 centimeter diep aan.

Vervolgens is het vooral een kwestie van het weren van onkruid. Deze kunnen ziektes onder de uien verspreiden en dat is natuurlijk niet iets dat je wilt. Zaaiuien kunnen in augustus/september worden geoogst.

Zaaiui oogsten

Je kunt een zaaiui oogsten als het loof is gaan liggen en dus niet meer fier overeind staat. Haal de uien voorzichtig uit de grond en laat ze op het zaaibed liggen om te drogen. Wanneer het weer niet mee zit kun je de uien ook op een donkere plek in huis laten drogen. Dit drogen kan het beste gebeuren bij een temperatuur van 20 graden met een lekker windje.

Het voordeel van zaaiuien is dat, wanneer je ze eenmaal hebt geoogst, je ze langer kunt bewaren dan plantuien. Dit bewaren doe je op een koele plek en je kunt ze vervolgens tot maart/april bewaren mits ze niet te vochtig zijn.

Een plantui planten in de moestuin

Uien planten in de moestuin gebeurt zoals gezegd vaak op twee manieren. De eerste manier is die van de zaaiuien en de tweede is die van de plantuien. Het grote verschil zit hem in het gegeven dat de plantui twee verschillende fases kent: de eerstejaars en tweedejaars plantuien.

Eerstejaars plantuien

De eerstejaars uien worden tussen eind maart en begin april gezaaid, zoals je dat ook met de zaaiuien doet. Het verschil is dat je de plantuien veel dichter op elkaar plant. Zo is de onderlinge afstand tussen de zaadjes geen 5 tot 7 centimeter, maar 1 tot 1,5 centimeter. Tussen de verschillende rijen laat je een ruimte van 20 centimeter. De reden waarom de uien zo dicht bij elkaar geplant worden het eerste jaar is omdat ze niet te groot mogen worden.

In juni zijn de eerstejaars plantuien zo'n 10 à 20 millimeter in doorsnede en kunnen ze geoogst worden. Deze plantuitjes ga je vervolgens laten overwinteren. Dit doe je door ze eerst te drogen en het loof van de uitjes te verwijderen. Vanaf augustus tot maart bewaar je deze uitjes op de juiste temperatuur. Het verschilt per ras wat deze temperatuur is, dus het is aan te raden dit even na te gaan bij het tuincentrum of op internet.

Tweedejaars plantuien

Wanneer het voorjaar in het tweede jaar van de plantui aanbreekt, is het tijd om de bewaarde eerstejaars plantui opnieuw te planten. Dit doe je in maart. De onderlinge afstand tussen de uien moet nu ongeveer 10 centimeter zijn en tussen de rijen ongeveer 30 centimeter.

Tijdens deze tweede teelt zullen de uien groeien tot uien die geschikt zijn tot consumptie. Vanaf begin juli kunnen de grote plantuien vervolgens geoogst worden.

Tip! Wil je wel plantuien, maar is deze vorm van teelt iets te intensief? Je kunt eerstejaars plantuien kopen bij de tuincentra waardoor je de eerste fase van deze teelt overslaat. Het voordeel hiervan ten opzichte van zaaiuien is dat je de tweedejaars plantuien eerder kunt oogsten en je zodoende sneller kunt genieten van de uien.

Belangrijke uienziekten

Uien planten in de moestuin is leuk, maar helaas is ook de ui vatbaar voor verschillende ziekten. Een ui kan zowel tijdens de groei als tijdens het bewaren verschillende ziekten en plagen oplopen.
We zullen je aan een aantal van deze vervelende ziekten voorstellen en je ook tips geven hoe je kunt voorkomen dat jouw uien slachtoffer worden.

Bladvlekkenziekte

(Foto: Rasbak)

Onder deze ziekte vallen verschillende schimmelziekten die de ui aantasten. De bladvlekkenziekte is te herkennen aan verschillende kleine, witte vlekjes op het loof. Deze vlekken worden vaak omringt door een lichtgroene halo.

Om te testen of je met een bladvlekkenziekte te maken hebt, kun je het blad op de plek van het witte plekje samendrukken. Wanneer het blad op de plek van de witte plek scheurt, weet je dat je met een schimmel te maken hebt.

De schimmel doet het goed op vochtige en koele plekken. Bestrijden wordt gedaan door middel van speciale bestrijdingsmiddelen tegen bladvlekkenziekte. Deze zijn bij verschillende tuincentra te verkrijgen.

Koprot

Ook koprot is een schimmel waar de ui niet blij van wordt. In tegenstelling tot de bladvlekkenziekte komt koprot niet tijdens de groei van de uit voor, maar juist tijdens de bewaring van de ui.

Koprot is het rotten van de ui welke begint bij de nek van de ui. De nek is de plek waar de loof aan vast heeft gezeten. Wanneer de uien erg nat zijn tijdens de oogst kan de loof niet goed uitdrogen. Hierdoor krijgt de schimmel te kans om door te dringen tot de nek van de ui en hier rotting te veroorzaken.

Je kunt koprot voorkomen door tijdens droog weer te oogsten en door de loof niet te dicht bij de nek van de ui af te snijden. Daarnaast kun je koprot voorkomen door de uien snel en geforceerd te laten drogen (bijvoorbeeld binnenshuis op een droge warme plek). Kans op koprot neemt toe naar mate de uien langer buiten liggen om te drogen.

Uienvlieg

Tot slot is er nog de uienvlieg waar je mee te maken kunt krijgen tijdens het uien planten in de moestuin. Deze vliegen kunnen zowel bij de jonge uienplant als aan de uiteindelijke ui zelf schade toebrengen.

In de eerste vlucht van de uienvlieg, begin mei tot half juni, leggen ze eitjes op de jonge uienplantjes. Uit deze eitjes komen larven die het plantje op eten, waardoor het doodgaat. De tweede vlucht is van juli tot september. Dit zijn de vliegen die voort zijn gekomen uit de larven van de eerste vlucht.

Tijdens de tweede vlucht zijn de uien vaak al verder ontwikkeld en eten de larven zich door de ui zelf heen. Je kunt de invasie van de uienvlieg en zijn larven voorkomen door gebruik te maken van met insecticide gecoat zaad.

Voor het uien planten in de moestuin kun je nu goed voorbereid aan de slag! Zo weet je de verschillen tussen zaaiuien en plantuien en kun je op basis daarvan beslissen hoe jij je uien wilt telen.

Houd tijdens het telen de uien goed in de gaten en vergeet vooral niet om de grond rondom de uien zo goed mogelijk onkruidvrij te laten. Daarnaast moet je oppassen voor verschillende ziekten die de ui aan kunnen tasten.

Gelukkig kun je de kans op ziekten al verkleinen door de ui tijdens de groei in de gaten te houden en na de oogst goed te laten drogen. Vocht is geen vriend van de ui.

Is uien planten in de moestuin iets waar jij al mee begonnen bent?

Deel dan je ervaringen in de reacties hieronder!