Wanneer de vijver schoonmaken?

Een vijver is een prachtige toevoeging aan je tuin. Vooral als je in de lente en zomer heerlijk buiten van de zon zit te genieten, zorgt een vijver voor een fijne rustgevende sfeer. Maar zoals iedere liefhebber weet moet er voor zo'n mooie, heldere vijver wel gewerkt worden. Aan de groei van vissen en planten dient aandacht besteed te worden, en ook de vijver schoonmaken is een klus die je niet al te lang uit mag stellen.
Steek dus je handen uit de mouwen, en trek een middag uit om de vijver schoon te maken! Je zult merken dat zo'n middagje ploeteren loont: voor je het weet ligt de vijver er weer mooi en schoon bij. Je vissen en planten verdienen het!

De vijver schoonmaken: wanneer doe je dat?

Je zou misschien denken dat je je vijver op ieder gewenst moment kunt schoonmaken. In de zomer bijvoorbeeld, dan is het buiten lekker weer. Zo wordt dit klusje meteen een stuk minder vervelend! Maar je moet daar juist heel erg mee oppassen. Als je de vijver te vaak schoonmaakt, of op het verkeerde moment, kun je het leven van de planten en vissen die erin rondzwemmen verstoren. Het gevolg: een lege vijver zonder vissen en met alleen maar dode planten. En daar wil je natuurlijk niet tegenaan kijken als je lekker onder je terrasoverkapping zit te genieten.
Eigenlijk hoef je de vijver maar twee keer per jaar echt schoon te maken. Als je het vaker doet, wordt de rust van de planten en vissen verstoord, en kan de natuur in de vijver niet goed zijn gang gaan: het biologisch evenwicht wordt dan verstoord. Twee keer per jaar is dus een goede vuistregel: één keer in het voorjaar, en één keer in het najaar.

Vijver schoonmaken voorjaar: 3 stappen

Het voorjaar is een belangrijke tijd voor de vijver. Als de kou van de winter eindelijk weer een beetje weg begint te ebben, wordt ook het water in je vijver weer wat warmer. Dat vinden zowel je planten als je vissen fijn, dus die zullen weer wat actiever worden. En aangezien je in de zomer zelf natuurlijk ook veel vaker buiten bent, is het dan wel zo prettig als je vijver er netjes bij ligt, zodat je er heerlijk van kunt genieten.
Stap 1: Snoei de vijverplanten

Eigenlijk is het voorjaar dus een soort nieuwe start voor je vijver. De zuurstofplanten, die zo belangrijk zijn voor de helderheid van het water en natuurlijk voor het welzijn van je vissen, gaan in deze tijd weer hun best doen om het water schoon te houden. Ze halen de voedingsstoffen uit het water en zetten die om in zuurstof, wat de andere planten en dieren dan weer goed kunnen gebruiken. Om ze een handje te helpen, snoei je de dode delen van de planten eraf en verwijder je andere dode plantenresten uit het water. Zo krijgen ze meer ruimte om goed te groeien, en heb jij meteen die viezigheid uit je vijver weggehaald. Er bestaan speciale snoeischaren met een lange steel die je makkelijk voor je vijver kunt gebruiken zonder natte handen te krijgen.
Als er veel algen in je vijver zitten, kun je die er makkelijk met een schepnetje uithalen. Let hierbij wel op het verschil tussen draad- en zweefalgen. Zoals de naam al zegt, vormen draadalgen een soort lange, groene draden aan planten, en later drijven ze los op het water van de vijver. Ze maken het water niet groen, en ze geven zelfs bepaalde voedingsstoffen af. Het probleem met draadalgen is vooral dat ze er gewoon niet zo heel mooi uitzien. Daarbij zijn ze niet per se schadelijk voor de vijver (ze zijn zelfs een teken dat je vijverwater in prima staat is!), maar de lange draden kunnen bijvoorbeeld wel verstrikt raken in je filter, waardoor dat minder goed werkt of zelfs kapot kan gaan. Het is dus slim om deze draadalgen deels te verwijderen, vooral als je de aanblik van die groene drab in je vijver niet zo mooi vindt.
Zweefalgen zijn daarentegen een ander verhaal. Deze algen vermenigvuldigen zich razendsnel. Ze maken je vijverwater groen en troebel en verstikken de andere planten en dieren in de vijver, doordat ze al het zuurstof en alle voedingsstoffen in het water inpikken. Deze algen verstoren het biologische evenwicht van je vijver, en kun je dus het beste zo snel mogelijk verwijderen. Dat kun je op verschillende manieren doen: met een schepnet bijvoorbeeld, maar het handigst is het om een bestrijdingsmiddel tegen zweefalgen te gebruiken.
Stap 2: Verwijder afval van de bodem

Ook is het zaak om zoveel mogelijk afval van de bodem van de vijver af te halen. Dat kun je natuurlijk doen door de vijver helemaal leeg te laten lopen, maar als je water nog goed helder is, is dat eigenlijk een beetje zonde. Je kunt het water wel bewaren in bakken, maar het is beter om de planten en vissen niet uit de vijver te halen als dat niet per se hoeft.
Hoe maak je de bodem dan schoon, zonder het water uit de vijver te laten lopen? Je kunt natuurlijk met een schepnet zoveel mogelijk troep van de bodem van je vijver proberen te schrapen. Het lastige is wel dat je hiermee vaak niet zo veel afval wegkrijgt als je misschien zou willen, en je vissen er gestresst van raken. Daarbij kan het gebeuren dat je het schadelijke afval met het schepnet juist verder door de vijver verspreidt.
Een handiger hulpmiddel is de vijverstofzuiger. Zoals de naam al zegt ga je met deze stofzuiger rustig over de bodem van je vijver, en al het natuurlijke afval dat van de planten en vissen afkomt, wordt heel handig opgezogen. Je hoeft de stofzuiger naderhand alleen nog maar even te legen, en klaar! Nog een voordeel: de vissen kunnen tijdens het stofzuigen gewoon in de vijver blijven zwemmen, en doordat de stofzuiger rustig zuigt zullen ze er niet door worden gestoord.
Let op! Deze stofzuigers zuigen naast afval natuurlijk ook een bepaalde hoeveelheid water weg uit de vijver. Het kan nodig zijn om de vijver weer op peil te brengen nadat je hebt gestofzuigd.
Stap 3: Maak het filter goed schoon

Het filter in je vijver werkt het hele jaar hard om het water zo schoon en helder mogelijk te houden. Dat filter wordt af en toe natuurlijk ook vies, en dan werkt het minder goed. Houd dus goed in de gaten of je filter schoon genoeg is, of dat het misschien een kleine schoonmaakbeurt nodig heeft. Je doet er verstandig aan tijdens het vijver schoonmaken in het voorjaar ook het filter goed onder handen te nemen. Hoe schoner het filter is, hoe beter het zijn werk kan doen!
Het filter in je vijver schoonmaken is niet zo heel moeilijk. De meeste vijverfilters bestaan uit verschillende kamers: dat zijn de zogeheten meerkamerfilters of doorloopfilters. In deze filters wordt het water door verschillende filtermaterialen heen gestuwd. In de eerste kamer hopen alle afvalstoffen, zoals modder, uitwerpselen en plantenresten, zich op. In de tweede kamer zit een biologisch filter. Dat is een filtermedium waarin bacteriën zijn aangebracht die het water zuiveren. Sommige filters hebben twee van zulke biologische filterkamers. Als laatste gaat het water door een fijn filtermateriaal, zoals een filtermat of zand, voordat het weer schoon terug de vijver in stroomt.
Meerkamerfilters hebben een afvoer, die je kunt openzetten om het afvalmateriaal eruit te laten lopen. Het is slim om dit minstens eens per week te doen. De filtermaterialen hoef je niet zo vaak vaak schoon te maken; twee keer per jaar is meer dan voldoende. Het reinigen van de filtermaterialen doe je heel makkelijk door ze rustig af te spoelen in een bak met water dat je uit de vijver hebt gehaald. Zo blijft de biologische activiteit in de filters in werking. Als je een filter hebt met meerdere biologische kaders, kun je die het beste één voor één schoonmaken, met ongeveer veertien dagen ‘pauze' tussen de schoonmaakbeurten.
Let op! Reinig het filter nooit, maar dan ook echt nooit met schoonmaakmiddelen. De chemische bestanddelen in de schoonmaakmiddelen die je in de supermarkt koopt, zijn funest voor het leven in je vijver, en voor de bacteriën in de verschillende filtermaterialen. Ook schoon leidingwater is voor de biologische filters dodelijk; gebruik dus altijd water uit de vijver.
Je vijver is nu helemaal klaar voor de zomer. Als je bovenstaande stappen hebt uitgevoerd zul je merken dat je vijver de hele zomer lang op zijn best is!

Vijver schoonmaken: najaar

En als je in het voorjaar de vijver klaar moet maken voor de zomer, moet je dat in het najaar natuurlijk ook voor de winter doen! In de winter zelf is er naar de vijver vrij weinig omkijken, maar je moet er wel voor zorgen dat de planten en vissen in je vijver de koude maanden zo goed mogelijk door kunnen komen.
Eigenlijk verschilt de najaarsschoonmaak niet heel veel van de voorjaarsschoonmaak. Ook in de herfst is het belangrijk dat je het plantenafval op de bodem van de vijver verwijdert. Haal de vijverstofzuiger dus maar weer uit de kast, dan heb je dat klusje voor je het weet alweer geklaard.
In het najaar heb je natuurlijk meer last van vallende blaadjes, en die zul je dan ook uit de vijver moeten vissen. Ook het filter onderwerp je weer aan een grondige schoonmaakbeurt, zodat deze er ook in de winter weer tegenaan kan. Let trouwens op dat je planten die niet tegen het koude weer kunnen, uit de vijver haalt. Als deze in de winter afsterven maken ze je vijver weer helemaal vies, en je weet inmiddels dat rottende planten niet goed zijn voor de vissen.

Een grote schoonmaak in het najaar

Als je de vijver echt helemaal grondig wilt schoonmaken, is het najaar ook daar de beste tijd voor. De vissen en planten zijn minder actief, en dus heeft een grote schoonmaak waarbij de vijver helemaal wordt leeggehaald minder impact op de biologie van de vijver. Deze grote schoonmaak hoef je overigens niet elk jaar te doen; beter niet zelfs. Als je een kleine vijver hebt doe je dit eens in de vijf jaar, en bij een grote vijver is eens in de tien jaar zelfs al genoeg. Hoewel het eens in de zoveel tijd noodzakelijk is een grote vijverschoonmaak te houden, blijft het leegpompen van de vijver een aanslag op het vijverleven. De bacteriecultuur die voor de vijver zo belangrijk is wordt erdoor verstoord, en voor de vissen is het ook een behoorlijke stressfactor.

Grondig je vijver schoonmaken is een behoorlijke klus, die niet zo maar in een halfuurtje geklaard is. Maar als je de schoonmaak eenmaal achter de rug hebt, kun je er weer een paar jaartjes tegenaan, en ligt je vijver er weer heerlijk schoon bij. Wel zo prettig in je achtertuin!
Stap 1: De vissen eruit halen
Als eerste zorg je er natuurlijk voor dat je vissen een veilig plekje krijgen tijdens de schoonmaak. Voordat je de vijver laat leeglopen, vul je een of meerdere bakken met vijverwater, zodat je de vissen daar zolang in kunt doen. Kraanwater is hier absoluut niet geschikt voor, omdat dat te erg verschilt van het water waar ze aan gewend zijn. Het is natuurlijk wel de bedoeling dat ze de schoonmaak overleven!
Stap 2: De vijver leegpompen
Misschien is de kwaliteit van je vijverwater nog helemaal in orde. In dat geval hoef je het niet weg te gooien; je kunt het gewoon opvangen in bakken en later weer gebruiken. De vijver leeghalen doe je met een pomp, en er zijn ook vijverstofzuigers die het water uit de vijver filteren en vervolgens weer terug in de vijver pompen.
Stap 3: De planten eruit halen
Als al het water uit de vijver is gelopen, kun je met de planten aan de slag. De zuurstofplanten leg je tijdens de schoonmaak in emmers vijverwater, zodat ook zij deze onderneming goed doorkomen. Planten zoals lelies kunnen ongeveer een week overleven in een emmer water. De planten aan de oever van de vijver zet je in de schaduw neer en hou je tijdens de schoonmaak goed vochtig; dat zijn ze immers gewend!
Stap 4: Modder en afval verwijderen
En dan begint het echte poetswerk! Haal de modder en algen die zich op de bodem van de vijver hebben opgehoopt weg, en maak de wanden goed schoon met bijvoorbeeld een borstel. Een hogedrukspuit is ook een handig hulpmiddel. Let wel op dat de folie van de vijver niet scheurt, want anders zit je straks met een lek te kijken! Maak ook het filter weer grondig schoon, en onthou gedurende de hele schoonmaak: gebruik nooit schuur- of schoonmaakmiddel om je vijver schoon te maken.
Stap 5: Water, planten en vissen weer terug in de vijver doen
Als de vijver mooi schoon is, is het tijd om het vijverwater terug in de vijver te laten lopen. De planten zet je er meteen terug in, en ook de vissen kunnen eigenlijk meteen terug in hun vertrouwde water.
Als je vijver nieuw water nodig heeft, moet je even wachten voordat je de vissen uitzet. De planten kun je wel meteen vanaf het begin in het water zetten, maar voor de vissen moet het vijverwater even op temperatuur komen. Na ongeveer 24 uur is het vijverwater op temperatuur, maar je moet dan de vissen wel nog even aan de temperatuur van de vijver laten wennen. Dat kun je doen door ze in plastic zakken op de vijver te laten dobberen, of door steeds wat water in de bakken waar ze in zitten te vervangen door het ‘verse' water uit de vijver. Na ongeveer een uur kun je ze geleidelijk aan uitzetten in de vijver. Om de vijverbiologie op gang te helpen kun je eventueel nog wat bacteriën toevoegen aan het water.

Vijver schoonmaken: regelmatig onderhoud

Tot slot zijn er, naast de grote en halfjaarlijkse schoonmaakbeurten die je je vijver geeft, door het jaar heen natuurlijk ook regelmatig wat kleinere schoonmaakklusjes die je uit kunt voeren om het water helder en de planten en vissen tevreden te houden:

• Vooral in de herfst heb je natuurlijk last van vallende blaadjes. Als je die allemaal uit je vijver moet vissen blijf je bezig, denk je misschien. Toch is het verstandig dat op tijd te doen, ook al is het een klusje waar geen eind aan lijkt te komen. Blaadjes rotten snel in het water, en dat verstoort de biologie van je vijver. En dat is dan weer slecht voor de vissen en planten.
• Ook is het belangrijk de groei van de zweefalgen zo veel mogelijk in te perken. Vooral als je vijver pal in de zon ligt, kun je veel last krijgen van algen, en ook die kunnen het biologische evenwicht in gevaar brengen. Op tijd verwijderen dus, en dat kan met bestrijdingsmiddelen of een UV-lamp.
• Je vijverfilter moet je, zoals gezegd, één à twee keer per jaar grondig schoonmaken. Maar de eerste kamer van je filter, waar dus de afvalstoffen zich ophopen, moet je vaker controleren. Kijk één keer per week hoe het filter erbij ligt, en maak de eerste kamer schoon als dat nodig is. Let dus wel op dat je de nuttige bacteriën in de tweede kamer van je filter met rust laat!

Met deze stappenplannen moet het vijver schoonmaken helemaal goed komen. Het is even een vies en lastig karwei, maar als je eenmaal klaar bent ben je blij dat je het hebt gedaan!
Hoe pak jij het schoonmaken van je vijver aan?
Laat het weten in een reactie!