Witlof Kweken, Telen en Planten

Vind jij witlof ook zo lekker? Voeg deze groente dan eens toe aan jouw moestuin! Witlof zaaien en oogsten lijkt erg ingewikkeld, maar eigenlijk valt dit reuze mee. Het is dan ook een leuke en lekkere groente om toe te voegen aan jouw moestuin.
In dit artikel leggen we je uit hoe het zaaien en oogsten van witlof in zijn werk gaat. We nemen je stap voor stap mee van het zaadje tot de perfecte wortel en van daaruit door naar de lekkere lof voor bij de maaltijd.

De geschiedenis van witlof

Zoals altijd is het handig én leuk om de groente die je toe gaat voegen aan jouw moestuin te leren kennen. Daarom vertellen we je hier eerst meer over de geschiedenis van de witlof, voordat we overgaan tot het ‘witlof zaaien en oogsten' gedeelte.

Het begin van de teelt

Het allereerste witte loof werd in 1867 op de markt in Brussel verkocht. Pas jaren later, in 1883, vond de loof zijn weg naar Parijs. Waar de teelt vooral plaats vond rondom Brussel en Leuven, verspreidde deze zich gedurende de Eerste Wereldoorlog richting het noorden van Frankrijk.
Vandaag de dag is Noord-Frankrijk nog steeds erg bedreven in het telen van witlof en is hierin ook de grootste producent. Na Noord-Frankrijk zijn België en Nederland de grootste producenten.
Nederland produceert pas sinds 1970 witlof op grote schaal door de ontdekking van de witloftrek op stromend water. Dit teelproces levert volgens de Belgen echter niet de échte witlof op.
Overigens wordt witlof in Frankrijk endives genoemd (met uitzondering van het uiterste noorden waar de lof chicon genoemd wordt. De Belgen hebben het over witloof en in Nederland kennen we de groenten als witlof.

Witlof weetjes

Zoals over meerdere groenten bestaan er over witlof ook leuke weetjes die we je niet willen onthouden. Wist je bijvoorbeeld dat:

• Er ook rode lof bestaat? De kleur van de groente is dan niet wit, maar rood-paars.
• Er sinds 2005 witlofrassen zijn die minder bitter smaken?
• Witlof familie is van de andijvie?
• Er in Nederland gemiddeld 3,2 kilo witlof per persoon per jaar gegeten wordt en dit in België maar liefst 7 kilo is?
• Witlof in het donker wordt gekweekt?
• De lof daar zijn witte kleur aan te danken heeft?

Nu je de witlof wat beter hebt leren kennen, is het tijd om de lof toe te voegen aan jouw moestuin.

Witlof zaaien en oogsten

Voordat we het proces van de witlof zaaien en oogsten uit gaan leggen, is het goed om te weten dat dit proces uit twee delen bestaat.
In het eerste gedeelte zul je namelijk vanaf het zaadje een goede wortel moeten kweken. In dit gedeelte draait het dus om wat er ín de grond gebeurt en houd je je nog niet bezig met de witlof zelf.
Nadat je de wortels op de juiste manier hebt gekweekt, zul je het loof verwijderen en de wortels gebruiken om de uiteindelijke witlof mee te kweken. Dit tweede gedeelte wordt ook wel het trekken van de witlof genoemd.
Beide onderdelen van de totale teelt zullen we apart van elkaar bespreken. Om te beginnen gaan we stap voor stap de juiste wortel kweken om daarna door te gaan naar de lof.

Deel 1: De witlofwortel telen

Witlof zaaien en oogsten begint bij het telen van de wortel van de witlof. Deze gebruik je in de tweede fase van de teelt om de uiteindelijke witlof mee te kweken.

Stap 1: De juiste grond

Ook witlof is een groente met een voorkeur voor een bepaalde grondsoort. Zo kun je de wortels van de witlof het best telen in een humusarme zand- of leemgrond.
In tegenstelling tot andere gewassen is het voor de witlof niet nodig om extra bij te bemesten. Het is zelfs beter om dit tijdens deze fase van de teelt niet te doen. Op dit moment gaat het om de kweek van de wortel, waar mestsoorten met veel stikstof juist de bladgroei bevorderen. Dit komt de groei van de wortel dus niet ten goede.
Kies bij voorkeur wel een luchtige grond. Van zware kleigrond houdt de witlof niet. Daarnaast mag de grond ook zeker niet te vochtig zijn, maar vochthoudend is dan weer wel fijn.
Doordat de witlof gerust een aantal jaren na elkaar op dezelfde grond geteeld kan worden (humusrijke grond is immers niet nodig), is het goed om de grond zo goed mogelijk bij de wensen van de witlof aan te laten sluiten.
Tip: Is jouw grond te compact? Om de grond wat luchtiger te maken kun je compost door de bovenste laag mengen.

Stap 2: Het zaaien

Zodra je de juiste grond hebt gevonden, is het tijd om de witlof te zaaien. Dit zaaien kun je het beste doen in de maand mei.
Zorg er voor het zaaien voor dat je de grond goed los hebt gemaakt. Probeer er bij het losmaken voor te zorgen dat de grond tot een redelijke diepte los is. Dit komt de groei van de wortel ten goede.
Wanneer de grond goed los is, kun je beginnen met zaaien. Doe dit in geulen van zo'n 1 tot 2 centimeter diep met een onderlinge afstand van 30 centimeter tussen de verschillende geulen.
Mocht het een erg warme en droge periode zijn, kun je het zaaisel afdekken met een vliesdoek. Op die manier voorkom je dat het zaaisel uitdroogt, iets wat door de fijnheid van het zaaisel gemakkelijk kan gebeuren. Om verdere uitdroging te voorkomen is het dan ook raadzaam om de zaadjes regelmatig water te geven. Wanneer je dit goed doet zullen de zaadjes binnen 2 weken ontkiemen.
Tip: In jouw kas kun je de witlof vanaf april zaaien. Zorg er dan wel voor dat je ruime potjes gebruikt zodat je ze in mei eenvoudig in de tuin kunt zetten, zonder de plantjes te veel te verstoren.

Stap 3: Opkweken en rooien van de witlof

Zodra de zaadjes geplant zijn, is het tijd op de plant verder te gaan kweken. Zorg er altijd voor dat de plant voldoende water krijgt. Het doel is natuurlijk om de wortels zo stevig mogelijk te laten worden.
Houd de planten tijdens de groei goed in de gaten. Het is aan te raden de afstand tussen de planten op 15 centimeter te houden. Dit betekent dat het soms noodzakelijk is om de planten uit te dunnen. Voorzie de planten tijdens de groei wel van voldoende water.
Wanneer je in mei hebt gezaaid, kun je de wortels tussen begin oktober en eind november rooien. In deze tijd van het jaar zullen de witlofplanten niet meer groeien door de toenemende kou.
Het rooien kun je het beste doen door een spitvork naast de witlofplanten in de grond te steken. Door langzaam de spitvork naar boven te halen, kun je de wortels rooien zonder al te veel beschadigingen.

Stap 4: Bereid de wortels voor op het trekken

(Bron: Moesker's Moestuin)
Zodra je de wortels gerooid hebt, is het tijd om ze voor te bereiden op de volgende fase in het witlof zaaien en oogsten proces. Het is namelijk belangrijk om ze voor het tweede gedeelte van de teelt op hun opperbest te hebben.
Om te beginnen leg je de wortels, inclusief loof, één tot twee weken op de grond te drogen. Dit is een belangrijke stap, omdat er tijdens deze weken nog voedingsstoffen van het loof naar de wortels zullen gaan. Op die manier voorzie je de wortels nog van een extra boost aan voedingsstoffen. Deze voedingsstoffen kun je goed gebruiken tijdens het trekken van de witlof.
Nadat de wortels één tot twee weken hebben gelegen, is het tijd om het loof af te snijden. Het afsnijden van het loof doe je twee centimeter van de wortel af. Op die manier weet je zeker dat je het hart van het lof niet verwijdert. Dit gedeelte is nodig om straks een mooie krop witlof te trekken.
Nu heb je de wortels bijna zoals je ze hebben wilt. In de laatste stappen maak je de wortels schoon en verwijder je eventuele zijwortels.
Je kunt direct beginnen met het tweede gedeelte van de oogst, maar je kunt de wortels ook een aantal weken (maximaal 6) bewaren. Dit bewaren kun je prima in je schuur doen, mits ze niet nat worden.

Deel 2: De witlof trekken

We zijn nu aangekomen bij het tweede gedeelte van de teelt. Het witlof zaaien en oogsten lijkt door alle stappen en delen wellicht veel werkt, maar eigenlijk valt dit best mee.
Je hoeft de wortels immers alleen goed te verzorgen en vervolgens zonder beschadiging te rooien. Belangrijk is wel dat je niet te veel loof afsnijdt en dat je ervoor zorgt dat de wortels op de juiste manier klaargemaakt worden voor het trekken van de witlof.
Bij dit gedeelte zijn we nu aanbeland. De wortels liggen immers mooi schoon in jouw schuur te wachten op hét moment.
Het trekken van witlof tijdens het thuis telen kan zowel met als zonder dekgrond. Hieronder zullen we de stappen voor beide manieren met je doorlopen. Lees dit alvorens je begint met het trekken van de witlof, zo weet je precies welke manier van trekken het best bij jou past.

Witlof trekken met dekgrond

Witlof trekken met dekgrond gebeurt in de volle grond. De oogst van deze methode valt later dan die van de witlof trekken zonder dekgrond. Wanneer je de wortels met dekgrond trekt, valt de oogst in het voorjaar.
Volg de stappen hieronder om jouw witlof met succes te trekken met dekgrond.

Stap 1: Graaf een kuil of geul

Het is tijd om de wortels opnieuw te planten. Dit doe je in een kuil die net zo diep is als de wortels lang zijn. In de meeste gevallen houd dit een diepte van tussen de 20 en 30 centimeter in.
Zorg ervoor dat de grond goed luchtig is. Dit kun je bereiken door zand of compost door de grond te werken. Het is belangrijk dat de grond niet té zuur is. Meet vooraf de pH-waarde en voeg waar nodig extra kalk toe aan de bodem.

Stap 2: Plaats de wortels in de kuil of geul

Wanneer je een mooie geul hebt gegraven en de grond klaar is voor de wortels, is het tijd om deze te plaatsen. Dit doe je door ze iets schuin en dicht tegen elkaar aan te leggen. Zorg ervoor dat de groeipunten (het gedeelte waar je de loof hebt afgesneden) iets onder het oppervlak komen te liggen.
Leg vervolgens een dun laagje aarde over de wortels heen. Maak deze laag vervolgens nat genoeg zodat de aarde goed tussen de wortels kan komen. Zodra alle wortels goed omgeven zijn door aarde, dek je het geheel af met een laag aarde.
Hoe dikker de aarde, des te langer het duurt voordat je de witlof kunt oogsten. Je kunt variëren met de dikte tussen de 5 en 30 centimeter.
Wanneer de wortels geplaatst zijn en goed zijn afgedekt met aarde, dek je het geheel nog extra af met stro of bladeren. Dit alles dek je vervolgens weer af met zwart doek of een stuk golfplaat.

Stap 3: Tijd voor de oogst

Afhankelijk van de dikte van de laag aarde op de wortels, kun je in het voorjaar jouw witlof oogsten. Het oogsten gaat gemakkelijk door de aarde weg te graven en de witlof hier vervolgens uit te halen.
De krop kun je van de wortel breken. De wortel kun je vervolgens weggooien. Van een witlofwortel kun je maar één keer een goede witlof trekken.
De lof zelf zul je binnen een paar dagen moeten eten, aangezien de groente snel vergaat.
Tip: Deze manier van het trekken van witlof kan ook goed in een koude bak. Mocht dit je keuze zijn, dan is het niet nodig om de geplante wortels nog extra af te dekken met het stro en een zwarte doek.

Witlof trekken zonder dekgrond

De tweede manier om witlof te trekken is die zonder dekgrond. Deze versie van de witlof zaaien en oogsten kan overigens ook buiten de moestuin gebeuren. Zo heb je geen stuk grond, maar juist een bak nodig om de witlof in te trekken.
Hieronder lees je stap voor stap hoe jij op basis van deze teelwijze witlof kunt trekken.

Stap 1: De juiste bak

(Bron: Volkstuin Doesburg) 
Zoals we al zeiden heb je voor deze methode enkel een simpele bak nodig. Ook kun je een bloempot, emmer of kist gebruiken. Enige vereiste is dat er een gat onderin de bak zit zodat het teveel aan water weg kan lopen. Het is goed de witlof vochtig te houden, maar te natte voeten zal voor rotting zorgen.
De grond voor in de bak kan afkomstig zijn uit jouw (moes)tuin en dien je hetzelfde te behandelen als wanneer je witlof met dekgrond zou trekken. Even mengen met zandgrond of compost dus.

Stap 2: De witlofwortels plaatsen

In tegenstelling tot het plaatsen van de witlof in de volle grond met dekgrond, plaats je de wortels nu rechtop in de bak. Vervolgens doe je de grond erbij en zorg je voor voldoende water zodat het goed tussen de wortels verspreid wordt. Zorg ervoor dat alle gaatjes gevuld zijn.

Stap 3: Zoek het donker op

(Bron: Hoeve Boka)
Zodra de witlofwortels goed zijn geplaatst, is het tijd om het donker op te zoeken. Wanneer je gebruik maakt van dekgrond, creëer je het donker door het afdekken met aarde. Nu dekken we de wortels echter niet af, dus is er een donkere ruimte nodig.
Je kunt de bak bijvoorbeeld op een donkere zolder of in een kelder plaatsen. Mocht je hier niet over beschikken, dan kun je de bak afsluiten door er bijvoorbeeld een andere bak ondersteboven op te plaatsen.
Laat de bak in het begin in een koude omgeving staan, maar zet hem na een paar dagen op een plek waar de temperatuur tussen de 15 en 20 graden ligt.

Stap 4: Tijd voor de oogst

Zorg ervoor dat je de witlof goed vochtig houdt, maar niet té nat. Wanneer je op deze manier de witlof trekt, kun je al na 3 tot 5 weken oogsten. Deze methode levert je dus sneller witlof op dan wanneer je deze met dekgrond trekt.
Handig is ook dat je nu kunt zien hoe ver de witlof is. Wanneer deze zich onder de grond bevindt is dit natuurlijk lastiger in te schatten. De witlof is klaar voor de oogst wanneer er een mooie krop gevormd is die wit en lichtgeel van kleur is.
Hoe langer je wacht met trekken, des te groener de top van de witlof wordt. Deze kun je nu nog prima oogsten en eten, maar de witlof zal niet dé witlofsmaak hebben waar je voor ging.

Witlof zaaien en oogsten samengevat

Witlof zaaien en oogsten lijkt een ingewikkeld proces door de verschillende stappen en mogelijkheden. Toch valt dit reuze mee. Qua grondsoort is de witlof ook nog eens snel tevreden en heeft hij liever minder dan te veel voeding.
Belangrijk is wel dat je als eerste de wortel goed kweekt. Dit is de eerste stap binnen witlof zaaien en oogsten. Het is tijdens het kweken van de wortel belangrijk dat deze voldoende water krijgt en in losse grond geplant is.
Zo heeft de plant, en daarmee ook de wortel, voldoende om goed te kunnen groeien. Zodra de wortel in het najaar is volgroeid, kun je hem rooien en vervolgens doorgaan naar de tweede fase van de witlof zaaien en oogsten.
Je kunt er nu voor kiezen om de witlof met of zonder dekgrond te trekken. Met dekgrond heeft wat meer voeten in de aarde, maar je kunt door de dikte van de bovenlaag wel gemakkelijker bepalen wanneer jij wilt dat jouw witlof rijp is voor de oogst.
Let op: Na het oogsten is de witlof maar beperkt houdbaar. Zorg er dus voor dat je snel een lekkere maaltijd bereidt met deze groente.

Witlof zaaien en oogsten: durf jij het aan?
Deel jouw ervaringen met het zaaien en oogsten van witlof in de reacties hieronder!