Bijen, niet iedereen is er fan van. Onterecht eigenlijk, want bijen zijn eigenlijk alleen maar heel erg nuttig voor mens en natuur. Het is dan ook een slechte zaak dat de bij met uitsterven bedreigd wordt. Ruim driekwart van onze landbouwproducten is afhankelijk van bijen: bijen zorgen er namelijk door bestuiving voor dat planten zich kunnen voortplanten. Als de bijen er niet meer zijn, zullen onze landbouwproducten op termijn schaars worden.
Fruit, groente, koffie, cacao of noten zullen dan misschien niet meer verkrijgbaar zijn. Om dat te voorkomen, kun je de bijen een handje helpen. Hoe dan? Bijvoorbeeld door een bijenhotel in je tuin te zetten. Aan de hand van dit artikel kun jij in 5 stappen je eigen bijenhotel maken!
Wat is een bijenhotel?
Een bijenhotel is een plek, door mensen gecreëerd, waar wilde bijen hun eitjes kunnen leggen. Bijen leggen hun eitjes in ‘gangen', dus bijvoorbeeld in holle stengels van bamboe of riet. Ook gaatjes die in hout zitten, zoals in oude boomstammen, zijn voor bijen geschikt om eitjes te leggen. Dit zijn vaak gaatjes die al eerder gemaakt zijn door andere insecten. Daarnaast zijn er bijen die zelf gaatjes in de grond of in leem maken om daar hun eitjes achter te laten. De gaatjes worden door de bijen gevuld met stuifmeel.
Vervolgens wordt er een eitje in gelegd en dan wordt het gaatje door de bijen ‘dichtgemetseld' en achtergelaten. Het duurt 16 tot 24 dagen voor de eitjes van een bij uitkomen, en een koningin legt in het hoogseizoen zo'n 2000 eitjes per dag! Voorbeelden van bijenhotels vind je bijvoorbeeld hier.
Waarom een bijenhotel maken?
Je hoeft niet bang te zijn; bijen steken niet zo snel. Je kunt dus met een gerust hart een bijenhotel ophangen in je tuin, zonder dat je belaagd wordt. Maar waarom zou je een bijenhotel in je tuin willen? Door toedoen van mensen zijn er in de natuur steeds minder plekken voor bijen om hun eitjes te leggen. Tuinen worden netjes bijgehouden, huizen zijn netjes afgewerkt. Rieten daken zie je bijna nergens meer. Voor de bijen zou het allemaal wel wat wilder en rommeliger mogen, zodat zij meer plaatsen hebben om hun eitjes te leggen. Om de natuur een handje te helpen, kun je een bijenhotel maken.
Bijen zijn van grote waarde voor het ecosysteem van de aarde. Ze maken niet alleen heerlijke honing, maar 80% van de planten op aarde is afhankelijk van de bestuiving van bijen. Door deze bestuiving kunnen planten zich voortplanten. Zonder bijen zouden we dus geen noten, fruit, groenten of zelfs chocolade kunnen eten! Bijen zijn dus ook voor de mensheid van groot belang – we mogen ze daarom best een handje helpen.
Naast het feit dat we de bijen wel een handje mogen helpen, staat een bijenhotel ook hartstikke gezellig in je tuin. Als je zelf een bijenhotel maakt, kun je er namelijk een waar kunstwerk van maken. De vormgeving is helemaal aan jou! En het is prachtig om al die verschillende bijen te zien die straks in jouw hotel komen overnachten.
Een bijenhotel maken
Een bijenhotel maken doe je makkelijk zelf! In 5 simpele stappen maak jij een prachtig nieuw onderkomen voor die kleine, maar zo belangrijke beestjes.
Stap 1: Kies je materiaal
In principe kun je jouw bijenhotel maken van elk materiaal, maar sommige materialen zijn wat minder geschikt dan anderen. Zoals gezegd leggen bijen hun eitjes in holle gangetjes, dus het is het makkelijkst om te kiezen voor holle takjes van planten, of kleine pvc buisjes. Een aantal voorbeelden van geschikte planten:
- Bamboe
- Riet
- Braam
- Rozen
- Brandnetels
Het is geen probleem om in je hotel te variëren met verschillende materialen. Dat is juist alleen maar leuker! Zo ziet je bijenhotel er leuker uit en ook de bijen houden van variatie. Door verschillende materialen te gebruiken met verschillende diktes, trek je verschillende soorten bijen aan in je hotel.
Je kunt er ook voor kiezen om geen kant-en-klare holle takjes te gebruiken, maar om zelf gangen te boren in hout. Je neemt dan bijvoorbeeld een boomstronk of een groot blok hout, waarin je gangen boort. Kies je voor deze optie, neem dan een harde houtsoort die niet snel verteert, zoals bijvoorbeeld eiken- of essenhout. Ook hout van een kastanje of hazelaar is geschikt voor het maken van een bijenhotel. In de hardere houtsoorten kun je namelijk gladdere gangen boren, zonder rafels of splinters, en dat vinden de bijen erg prettig!
Stap 2: De muren
Voor de muren van je hotel kun je een houten kistje of kratje gebruiken, een grote pvc buis, een conservenblik… je kunt het zo gek niet bedenken of het kan fungeren als de muur van jouw bijenhotel. Zolang de gangen er in passen is het in principe geschikt. Wel is het handig als de muren ook een beetje waterdicht zijn, zodat de gangen van het hotel droog blijven.
Als je écht creatief wilt zijn, kun je de muren natuurlijk ook helemaal zelf maken! Met wat houten plankjes, spijkers en een hamer kom je al een heel eind. Je kunt je bijenhotel dan elke gewenste vorm geven. En wil je het nog leuker maken, dan kun je natuurlijk verschillende verdiepingen en kamers toevoegen aan je hotel – die je allemaal met andere materialen in kunt richten!
Kies je ervoor om in een stuk hout zelf gangen te boren? Dan hoef je natuurlijk geen muren om je hotel te bouwen! De randen van het hout fungeren dan als hotelmuren. Het is het handigst om te kiezen voor een stuk hout van minimaal 15 centimeter dik, zodat je wat diepere gangen kunt boren.
Als je de muren en de achterkant van het hotel in de gewenste vorm aan elkaar bevestigd hebt, kun je door naar de volgende stap om het hotel in te gaan richten met de gangen!
Stap 3: De gangen
In de gangen van het hotel leggen de bijen hun eitjes. Bijen zijn kieskeurig en leggen hun eitjes niet zomaar in elke gang! Let bij het maken van de gangen op de volgende zaken:
- De gangen moeten altijd aan één kant dicht zijn
- De diameter van de gangen mag variëren van 2 tot 12 millimeter
- De gangen mogen tussen de 3 en 20 centimeter diep zijn
- Zowel de gangen zelf als de openingen moeten glad zijn
Het is belangrijk dat de gangen aan de achterkant gesloten zijn. Als je holle takken of pvc buizen gebruikt, zorg er dan voor dat ook aan de achterkant van het hotel een muur is geplaatst, waar de buisjes tegenaan komen. Zo sluit je alle gangen gelijk af. Als je geen achterwand plaatst, kun je de gangen ook afsluiten met bijvoorbeeld kleine beetjes klei of een wattenpropje. Als je ervoor kiest om zelf gangen te boren in hout, zorg er dan voor dat je het hout niet helemaal doorboort.
Je kunt met de diameters van de gangen variëren van 2 tot 12 millimeter, maar gangen tussen de 3 en 8 millimeter trekken de meeste bijen aan. Plaats gangen met verschillende diameters in je hotel; zo heb je voor elke bij wat wils. Ook in de diepte kun je zelf variëren, maar hierbij geldt dat hoe dieper de gang is, hoe meer nestcellen de bijen erin kunnen leggen.
Ook is het belangrijk dat zowel de openingen als de gangen zelf zo glad mogelijk zijn. Aan ruwe openingen of gangen kunnen bijen namelijk hun vleugels beschadigen. Zorg er dus voor dat alle gangen en hun ingangen netjes gladgeschuurd zijn. Zijn de ingangen of de gangen zelf niet glad? Dan zullen de bijen ze ook niet gebruiken, uit angst om zichzelf te beschadigen.
Wanneer je ervoor kiest om zelf gangen te boren in hout, zorg dan voor een scherpe boor en boor langzaam om zo min mogelijk rafels of splinters te veroorzaken. Ook is het belangrijk om de gangen niet te dicht op elkaar te boren. Doe je dat wel, dan kunnen er namelijk scheuren ontstaan, dwars door de gangen heen. De gescheurde gangen zijn niet meer bruikbaar voor de bijen.
Als je kiest voor holle takken of buizen kun je de openingen tussen deze gangen eventueel opvullen met houtblokjes of leem.
Zo liggen de gangen steviger vast en zijn ze beter beschermd tegen vogels die de gangen eruit willen trekken omdat ze op zoek zijn naar bijenlarven.
Stap 4: Het afdak
Het is belangrijk dat de gangen van het hotel droog blijven. Een keer een spatje water is geen ramp, maar wanneer de gangen teveel regenwater vangen, gaan de eitjes of opgroeiende bijen die zich in de gangen bevinden dood aan schimmels. Zorg er dus voor dat je bijenhotel voorzien is van een mooi afdakje dat de gangen beschermt tegen regenwater.
Het afdakje hoeft niet té ver uit te steken; bijen houden namelijk wel van de zon! Als het afdakje een klein beetje uitsteekt zodat het de regen tegenhoudt maar de zon nog wel doorlaat, is het perfect.
Je kunt het afdakje van diverse materialen maken. Je kunt van hout een leuk puntdakje maken op je bijenhotel, of je creëert een afdakje door bijvoorbeeld een dakpan op de bovenkant van het hotel te leggen. Zolang het afdakje het water maar tegenhoudt, is het goed. Laat je creativiteit de vrije loop!
Stap 5: Plaatsing
Het is belangrijk dat je je bijenhotel plaatst op een warme plek, uit de wind. Het beste is het om het hotel te richten op het zuiden, maar dat is natuurlijk niet altijd mogelijk. Het is belangrijk dat de gangen warm en droog blijven wanneer de eitjes erin liggen. Kies daarom een geschikte plek uit voor je hotel, waar het zoveel mogelijk zonlicht kan vangen en niet teveel wind.
Het is altijd beter om het hotel tegen een muur te hangen dan in een open veld. Tegen een muur is het hotel vaak meer beschut en blijven de gangen ook warmer dan in een open veld. Is er geen mogelijkheid om je hotel tegen een muur te hangen? Dan kun je eventueel een extra achterwand achter je hotel zetten, zodat het wat meer beschut wordt.
Wil je het nóg meer beschutten, dan kun je ook aan de zijkanten een extra ‘wandje' plaatsen. Zo'n wandje kun je bijvoorbeeld maken van gevlochten wilgentakken, riet of bamboestengels.
De hoogte van het bijenhotel is niet belangrijk – je kan het hotel zo hoog of laag plaatsen als je zelf wilt.
Hoe meer variatie je aanbrengt in je hotel, qua diameters van de gangen, dieptes en materialen bijvoorbeeld, hoe meer verschillende bijen er zullen verschijnen. Je zult steeds meer bijen in en uit je hotel zien vliegen. De bijen steken niet snel, dus ga gerust eventjes kijken naar je hotelgasten. Je kunt zien dat er eitjes zijn gelegd als er een gang is afgesloten met zand, hars, steentjes of met een vliesje.
Bekijk ook eens dit assortiment met bijenhotels – dan kan je wat inspiratie op doen voor hoe jouw bijenhotel er uit gaat zien. Succes!
Vind jij ook dat meer mensen de bijen moeten helpen door een bijenhotel op te hangen?
Deel dit artikel dan op social media!
Mijn beide bijenhotels zaten vol maar zijn later leeggegeten door vermoedelijk een specht. Ik had ook een zelfgemaakt kastje met ern een deurtje met gaas (met een stukje afstand ertussen) deze is nog wel helemaal vol. Ik hoor dit probleem bij velen om mij heen. Dit is een probleem voor al dit soirt platte open bijenhotels. We helpen zo eigenlijk juist helemaal niet, Een deurtje van gaas met afstand ertussen waardoor vogels er niet bij kunnen maar bijen wel, zou de oplossing zijn. Hoe mooi als men hier ruchtbaarheid aan zou geven zodat er volgend nog veel meer bijen gered kunnen worden!
Heel goed dat mensen hier leren om nestelgelegenheid te creëren voor bijen. De informatie over bijen klopt alleen niet helemaal. Er worden twee typen bijen door elkaar gehaald: de honingbij en de solitaire bij. Honingbijen leven in een volk, met in de zomer zo’n 25000 tot 40000 bijen en 1 koningin. Een bijenvolk wordt door imkers in een bijenkast gehouden voor de honing en om gewassen bij telers te bestuiven. Met de honingbij gaat het niet slecht, zolang de imkers er goed voor zorgen. Imkers moeten samen met overheden zorgen voor voldoende bomen, struiken en bloemen die stuifmeel en nectar geven. Daarnaast moeten ze de bijengezondheid goed monitoren, want die wordt ondermijnd door de (geïmporteerde) varroamijt, pesticiden en verlies aan drachtbomen en -planten oftewel biodiversiteit.
Het andere type bij, de solitaire bij, de naam zegt het al, leeft alleen. In Nederland zijn 358 soorten solitaire bijen! (http://www.wildebijen.nl) Met meer dan de helft van deze soorten gaat het ronduit slecht! Sowieso is het aantal insecten de afgelopen 30 jaar met 75% afgenomen! Dit heeft weer gevolgen voor de insectenetende vogels en amfibieën.
Je kunt solitaire bijen helpen met nestelgelegenheid. Ze hebben er alleen niets aan als er niet voldoende voedsel is. Net als die andere insecten, zoals vele soorten vlinders, voedsel nodig hebben. Daarvoor moet de biodiversiteit weer toenemen. Dat is een te groot verhaal om het uit te leggen. Maar iedereen kan hierin een steentje bijdragen, door meer bloemen, struiken en bomen in de tuin, meer rommelhoekjes met bijvoorbeeld snoeiafval en bladeren. Je kunt de gemeente en provincie vragen om insectenvriendelijke bermbeheer en aanplant struiken en bomen. Niet zeuren over bladafval of eikels. We moeten een ander eetpatroon nemen oftewel er is eenandere landbouw nodig. En vooral tevreden zijn met kleine dingen, zoals het genieten van de bloemetjes en de bijtjes.
We zouden de bijen en ook de vlinders nog veel meer kunnen helpen door een stuk van onze tuin vol te zaaien met bloemen waar insecten op af komen. Je hebt er veel plezier van, allereerst de bloemenpracht, maar ook is het mooi om te zien hoe vlinders, bijen en hommels en nog zoveel andere insecten druk in de weer zijn met het verzamelen van voedsel. Veel van het grote in ons leven zit in het kleine, We mogen er van genieten maar we mogen er ook iets aan doen. Laten we van onze tuin een insectentuin maken en de diertjes de gelegenheid geven zich voort te planten. Goed voor de beestjes, maar ook goed voor onszelf.
Is er nog een bepaalde tijd in het jaar dat je een hotel plaatst?
Ook ik ben er achter gekomen dat het hotel beschermt moet worden met een extra gaas…. ook 1 moordpartij afgelopen jaar (2018). Jammer dat ze ze niet standaard zo maken. Of dat de ombouw/”zijmuurtjes” iets breder/dieper is zodat bijv de bamboepijpjes er dieper in liggen en dan gaas (vogelgaas/vierkant/1,3×1,3 cm) erover heen. Het blijft fascinerend om de bijen zo bezig te zien. Respect voor die kleine beestjes, dus hup iedereen zo’n hotel in tuin of balkon. :-)
Wat een informatieve en leuke site. Laatst heb ik in Duitsland een tuin met een heel druk bijenhotel gezien, geweldig! Vele buisjes waren al bezet en andere werden druk bezocht. Grappig om te zien hoe die buien met de bips naar achteren erin kropen. Gezoem en hup, er weer uit. Ik ga ook weer een bijenhotel kopen, hem een zonnig plaatsje geven én er fijnmazig gaas over hangen.
Ik ben bezig met het maken van een hotel, heel nuttige informatie vind ik hier op deze site.
Maar ik heb een vraag: gaat een hotel meerdere jaren mee of moet ik elk jaar (als de gangen gebruikt zijn) weer een nieuw gangenstelsel maken?
Kan je ook volle (met merg) stengels (vlier, venkel, mariadistel, bijvoet en dergelijke horizontaal gebruiken, of moeten die verticaal gehangen worden?
Bedankt voor het delen van jouw tips en ervaringen over het maken van een bijenhotel.
Ik vind het echt geweldig dat je bijdraagt aan het behoud van deze belangrijke insecten!
Onlangs heb ik een bijenhotel gekocht op een website en ik hoop dat er deze zomer samen met mijn gezaaide zomerbloemen en vogelbloemen meer biodiversiteit te krijgen in de tuin.
Ik zie in dat bijenhotel een ingewerkt vogelhuisje, wordt je bijenhotel dan geen proviandkast?