De één vindt het heerlijk als de winter begint. Hoe kouder hoe beter. Een ander kan daarentegen niet wachten tot de kou weer wegtrekt en de lente zijn intrede doet. Waar echter de winterliefhebbers noch de winterhaters op zitten te wachten is vorstschade in de tuin. Dit vervelende probleem is nu eenmaal onlosmakelijk met vorst en de winter verbonden. Gelukkig is vorstschade voorkomen iets waar je zelf een paar dingen voor kunt doen.

In dit artikel vertellen we je niet alleen wat vorst en dus vorstschade is, maar geven we je ook handige tips om aankomende winter te voorkomen dat deze verpest wordt door vorstschade. Zo kun je blijven genieten van een heerlijke boswandeling in de sneeuw of juist lekker opgekruld op de bank blijven liggen met een kop warme chocolademelk.

Vorst en vorstschade: wat is het precies?

Bevroren-planten

Er is sprake van vorst als de temperatuur onder het zogenoemde vriespunt ligt. Dit punt wordt bereikt bij een temperatuur van 0 graden Celsius en staat gelijk aan het vriespunt van water. Er is dus sprake van vorst als het vriest. In Nederland is dit meestal in de wintermaanden en dan vooral 's nachts.

Echter is de richtlijn dat de temperatuur onder de 0 graden Celsius moet liggen nog lang niet specifiek genoeg. De temperatuur kan namelijk sterk verschillen, afhankelijk van de locatie waar je een meting doet. In de meteorologie wordt daarom pas gesproken van vorst als er 1,5 meter boven de grond een temperatuur wordt gemeten die onder het nulpunt ligt. Hierbij wordt ook nog eens onderscheid gemaakt tussen lichte vorst (een temperatuur tussen de 0 graden Celsius en de -5 graden Celsius), matige vorst (een temperatuur tussen de -5,1 en -10 graden Celsius) en strenge vorst (een temperatuur tussen de -10,1 en de -15 graden Celsius).

Als er daarnaast 10 centimeter boven de grond ook een temperatuur wordt gemeten die onder de 0 graden Celsius zit is er sprake van nachtvorst of van vorst aan de grond.

Vervelende gevolgen van vorst: vorstschade in de tuin

Bevroren-planten-2

Niet alleen de kou kan als vervelend worden ervaren, maar ook de schade die aangericht wordt door vorst is voor veel mensen een ergernis. Maar hoe ontstaat deze schade nou eigenlijk?
We hebben je net al verteld dat er sprake is van vorst als de temperatuur gelijk is aan het vriespunt van water, 0 graden Celsius dus. Bij deze temperatuur verandert er iets in de structuur van water. Het is een vrij natuur- en scheikundig verhaal, maar toch gaan we je het proberen uit te leggen.

Een stof, ongeacht welke het is, bestaat uit moleculen. Deze moleculen bestaan weer uit atomen. Water (H2O) bestaat uit 2 wateratomen en 1 zuurstofatoom. Deze 3 atomen samen vormen 1 watermolecuul. In de vloeibare vorm van water bewegen deze moleculen ongecontroleerd om elkaar heen. Dit is dus het geval bij een temperatuur die boven de 0 graden Celsius ligt.

Als de temperatuur echter daalt tot 0 graden Celsius bewegen de moleculen niet meer om elkaar heen, maar rangschikken ze zich tot een ijskristal. Dit is een samenspel van moleculen in een hexagonale of zeshoekige vorm. Om deze zeshoekige vorm tot stand te brengen worden er waterstofbruggen gevormd tussen wateratomen en zuurstofatomen. De waterstofbruggen zorgen ervoor dat het water steviger is, maar ook voor dat het water uitzet. De moleculen kunnen dan immers niet meer vrij om elkaar heen bewegen, maar staan op een bepaalde afstand van elkaar gepositioneerd. Bij het veranderen van water in ijs moet je ongeveer denken aan een uitzetting van 9%.

Het uitzetten van water is een van de oorzaken van vorstschade aan planten. Het water heeft hier namelijk ruimte voor nodig die er niet altijd is. Hierdoor ontstaan mogelijk scheuren en barsten en kunnen cellen in bloemen en planten openbreken. Daarnaast zorgt de daling van de temperatuur van het water natuurlijk ook voor de nodige problemen, vooral bij bomen, bloemen en planten die niet bij lage temperaturen kunnen overleven.

Vorstschade voorkomen: 9 handige tips

Omdat vorstschade zo vervelend is, is het een aanrader om je goed voor te bereiden op een aankomende vorstperiode. Je zult je helaas nooit 100% voor kunnen bereiden, want het is moeilijk om vooraf precies vast te stellen hoe hard het zal gaan vriezen. Gelukkig zijn er wel een aantal maatregelen die je altijd kunt nemen. We hebben er 9 voor je op een rijtje gezet.

Tip 1: Help de bloemen, planten en bomen

Vorstschade-bij-plant

Bloemen, planten en bomen zijn niet allemaal even bestendig tegen de winter. Daarom is het belangrijk om ze ook in deze periode wat extra verzorging te geven.

Afhankelijk van het type plant, bloem of boom zul je maatregelen moeten nemen. Deze kunnen grofweg ingedeeld worden in 3 categorieën, namelijk isolatie, inpakken en verhuizen. Binnen deze categorieën zijn verschillende methoden te onderscheiden. We bespreken kort wat er met de categorieën bedoeld wordt.

Isolatie

Bij het isoleren van planten, bloemen en bomen zorg je ervoor dat ze niet langer beïnvloed worden door factoren van buitenaf. Je voorkomt bijvoorbeeld dat vorst de grond en dus de wortels van planten doet bevriezen.

Inpakken

Ingepakte-planten

Daarnaast kun je er bij een vorstperiode van een paar dagen ook voor kiezen om planten, bloemen en bomen iets dikker aan te kleden. Door een constructie om de planten heen te bouwen is de kans op vorstschade al een stuk kleiner. Deze methode is echter maar geschikt voor een korte periode en zal dus geen oplossing zijn voor de hele winter.

Verhuizen

Tot slot kun je planten en bloemen ook verpotten en op een warmere plek neerzetten. Je kunt planten bijvoorbeeld tijdelijk een warm plekje in je huis geven, maar het is ook mogelijk om potplanten een tijdje in de vaste grond te zetten.

Tip 2: Bouw een koude bak

Een moestuin is natuurlijk erg leuk als je gek bent op tuinieren. Echter is het vaak een bezigheid die je alleen gedurende het voorjaar uit kunt oefenen, omdat het daarna te koud wordt. En na de winter is het iedere keer maar weer de vraag of de groenten en het fruit opnieuw uit zullen schieten of dat de vorst voor teveel schade heeft gezorgd.

Door een koude bak te maken kun je echter ook in de winter nog lekker genieten van je moestuin. Er zijn namelijk verschillende groenten die je in deze periode kunt planten. De isolatie van de bak zorgt ervoor dat de planten het een stuk warmer hebben dan wanneer ze niet in de koude bak zouden staan. Alleen jij hoeft dus de kou te trotseren, maar dat heb je er vast wel voor over.

Tip 3: Verwijder sneeuw van takken

Sneeuw-op-bomen

Persoonlijk vinden wij sneeuw het leukste aan de winter. Echter is zo'n dik pak sneeuw voor bloemen en planten niet altijd even handig. Voor hen is sneeuw namelijk best zwaar. Als het te lang op takken en bladeren blijft liggen kan het er zelfs voor zorgen dat taken breken of dat er andere vorstschade wordt opgelopen.

Om dit te voorkomen is het belangrijk om na een hevige sneeuwbui even een rondje door de tuin te maken en overtollige sneeuw van takken en bladeren af te schudden.

Tip 4: Strooi zout op tuinpaden, het terras en de oprit

Zout strooien is nog zo'n handige tip om het jezelf iets makkelijker te maken aankomende winter. Deze tip wordt in Nederland al op ontzettend veel wegen effectief in de praktijk gebracht. Genoeg reden dus om deze truc ook in jouw tuin te gebruiken.

Zout kan het beste gebruikt worden voor de bestrating in de tuin. Denk hierbij aan je tuinpaden, de oprit en het terras. Door het strooien van zout voorkom je ten eerste dat het oppervlak glad wordt. Dit komt omdat de toevoeging van zout het vriespunt van water verlaagd. En als het vriespunt van het water dat in de stenen bestrating is getrokken lager ligt, neemt de kans dat het uitzet en je stenen breken ook af.

Tip 5: Bescherm je planten tegen de wind

We hebben het bij tip 1 al kort gehad over het inpakken van je planten. Hiermee worden ze beschermd tegen invloeden van buitenaf. Een van de invloeden waar je planten, maar misschien voornamelijk bomen voor moet beschermen is wind. De wind is namelijk vaak een oorzaak van vorstschade.

Een methode om bomen hiertegen te beschermen is door gebruik te maken van een soort windscherm. Deze kun je eenvoudig opzetten zodat hij als een soort scheidingswand fungeert en de wind tegenhoudt.

Tip 6: Begin niet te vroeg met de voorjaarssnoei

Snoeiwond-aan-tak

Het snoeien van bomen gaat over het algemeen niet goed samen met vorst. In feiten breng je namelijk door te snoeien allemaal kleine wonden aan. Dit worden ook wel snoeiwonden genoemd. Als het vervolgens gaat vriezen kunnen deze wonden behoorlijk wat vorstschade oplopen.

Bij het plannen van de voorjaarssnoei is het daarom belangrijk dat je je niet te erg vastpint aan een bepaalde datum. Belangrijker is het dat je het weer in de gaten houdt. Als er in de eerste drie dagen nadat jij wil snoeien nog kans is op vorst, kun je beter even wachten. De snoeiwonden hebben namelijk langer nodig om te genezen. Pas als er geen vorst op komst is, kun je ervan uitgaan dat de snoeibeurt niet tot vorstschade leidt.

Tip 7: Haal de pomp uit de vijver

Heb jij een vijver in de tuin? Dan is de kans ook vrij groot dat je hier een mooi fonteintje in hebt geplaatst. Hoewel dit natuurlijk een ontzettend leuk beeld geeft, kan het in de winter voor behoorlijk wat problemen zorgen. De vorst kan er namelijk voor zorgen dat de pomp bevriest en stuk gaat.

Gelukkig is de oplossing vrij eenvoudig. Je kunt de pomp namelijk net voordat de winter begint uit de vijver halen en opbergen. In het voorjaar kun je de pomp dan weer terugplaatsen, zodat je weer kunt genieten van een prachtige vijver.

Tip 8: Zorg voor de vissen in je vijver

Vissen-in-vijver

Naast het verwijderen van de pomp is het ook belangrijk om aan je vissen te denken. Niet alle vissen kunnen namelijk in iedere vijver overwinteren. Zo kun je tropische vissen en jonge vissen het beste laten overwinteren in een aquarium. Koudwatervissen kunnen daarentegen wel overleven in een vijver, mits deze minstens 80 centimeter diep is.

Om de vissen die in je vijver blijven overwinteren nog verder te helpen, kun je een blijvende opening in het laagje ijs op de vijver aanbrengen. Vooral als er strenge vorst op komst is, of als je nog geen tijd hebt gehad om de vijver schoon te maken, is dit raadzaam. Het zorgt er namelijk voor dat de vissen nog steeds de mogelijkheid hebben om voldoende zuurstof op te nemen.

Let wel op! Als er al een laag ijs op je vijver ligt is het niet de bedoeling om de opening te maken door gewoon een gat in het ijs te slaan. Dit zorgt namelijk voor stress bij de vissen en dat kan rampzalige gevolgen hebben.

Tip 9: Sluit de buitenkraan af

Vorstschade-aan-pijpleiding
De laatste tip om vorstschade te voorkomen heeft betrekking op de buitenkraan. Vorst kan hier namelijk behoorlijk wat schade aan toebrengen.

Je kunt deze vorstschade op twee manieren voorkomen. Ten eerste kun je de buitenkraan extra goed isoleren. Dit kun je bijvoorbeeld doen door een laagje stro aan te brengen rondom de kraan en deze vervolgens in te pakken in plastic. Zo voorkom je dat de vorst helemaal naar binnen kan dringen.

Een tweede methode om vorstschade aan de buitenkraan te voorkomen is door de kraan af te sluiten en de leiding leeg te laten lopen. Als er geen water in de leidingen zit, kan dit ook niet bevriezen en kan het er dus ook niet voor zorgen dat de leidingen springen.

De één vindt de winter geweldig, de ander kijkt er als een berg tegenop. Waar echter niemand meer tegenop hoeft te zien is vorstschade, want met deze 9 tips kun je ervoor zorgen dat vorst geen kans meer krijgt. En dat maakt de winter voor iedereen een stukje aangenamer. Laat dat koude weer maar komen!

Wat doe jij allemaal om vorstschade te voorkomen?
Laat het weten in een reactie!